Lăng mộ Đức Thủy tổ Hoàng Giáp Nguyễn Duy Hòa (1496-1577)

Thủy tổ Nguyễn Duy Hòa một đời trung thành và có công rất lớn đối với nhà Mạc, cụ là người có tấm lòng trung nghĩa, là cuốn sách quý, là đóa hoa thơm, là tấm gương sáng cho con cháu các thế hệ tiếp sau ghi nhớ công ơn và nối tiếp truyền thống tốt đẹp đó.

Lăng mộ Đức Thủy tổ Hoàng Giáp Nguyễn Duy Hòa (1496-1577)

Theo gia phả bằng chữ Hán của dòng họ Nguyễn Duy, cụ thủy tổ mất ngày 30/7 (âm lịch). Lễ tang cụ diễn ra theo nghi thức các quan đại thần. Linh cửu táng tại xứ Sài phía Bắc làng Đông Địa Linh, nhìn về từ đường gối vào yên voi. Mộ được đắp đất và có một bia đá cổ làm dấu.
Ngày 5 tháng 3 năm Bính Thìn (tức ngày 4/4/1976), con cháu trong họ quyết định rước cụ về quần tụ tại Mã Cả, cạnh mộ tổ phát tích xa xưa. Nhưng khi đào sâu gần 4m thì gặp một khối chạt mặt phẳng hình chữ nhật dài 3m; rộng 2m. Kết cấu cốt liệu vôi, vỏ sò, cát, đường mật và các chất kết dính thảo mộc thời xưa. Con cháu quyết định đào một góc khối chạt này thì thấy có mùi thơm khác hoàn toàn với các ngôi mộ khác. Con cháu xem xét kỹ lưỡng càng thêm tin tưởng vào gia phả cũ để lại là hoàn toàn chính xác và khẳng định phần mộ Hoàng giáp Nguyễn Duy Hòa được an táng cách đây hơn 400 năm vẫn còn nguyên vẹn. Đến tháng 9 năm Kỷ Tỵ (10/1989), con cháu Nguyễn Duy đã xây lăng và dựng bia trên phần mộ cũ này, ở dưới mộ có để chìm bia đá cổ. Mộ Cụ đã được dòng họ xây lại thành Lăng bằng gạch, vôi, cát, trát đá rửa (d= 2,2m, r = 1,58m, h= 2,45m) trong khuôn viên 16m2, nằm giữa ruộng; đường đi không có lối vào đi theo bờ mương phía sau rất khó khăn.

Đường mang tên Nguyễn Duy Hòa

Lối vào khu Lăng mộ Hoàng Giáp Nguyễn Duy Hòa

Năm 2011 một số con cháu họ Nguyễn Duy gần, xa góp kinh phí mở rộng diện tích, làm đường bê tông vào khu Mộ Tổ.
Năm 2013 cả dòng Nguyễn Duy chung tay, góp sức cùng nhau dựng Lăng Mộ của Thuỷ Tổ bằng đá tự nhiên, nguyên khối. Những khối đá sừng sững với đường nét nghệ thuật độc đáo, kỳ vĩ và uy linh. (Khu Lăng Mộ của Thuỷ Tổ có thể nói là những tác phẩm nghệ thuật bằng đá với diện tích = 68,88m2, cao trên 7 m so với mặt ruộng, nằm trong khuôn viên trên 300m2 cùng với cây xanh, cây cảnh xanh tươi, hoa trổ bốn mùa.
Từ năm 2022 đến năm 2024 kéo điện lưới, nước sạch, xây tường bao, công viên tiểu cảnh và mua thêm 343 m2 ruộng, đổ đất làm vườn cây sinh thái. Đến nay tổng diện tích khu Lăng Mộ của Thuỷ Tổ có tới trên 600m2. Để Người yên giấc ngàn thu trong khuôn viên rộng rãi, thoáng đạt với cảnh đẹp và cũng là nơi con cháu thường xuyên đến hương nhang, tưởng nhớ về Người.